Joanna Grądziel-Wójcik – literaturoznawczyni, profesor nauk humanistycznych, pracuje w Zakładzie Literatury XX wieku, Teorii Literatury i Sztuki Przekładu Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zajmuje się historią literatury XX i XXI wieku, w szczególności poezją nowoczesną, a także problematyką teoretycznoliteracką dotyczącą metarefleksji, interpretacji i wersyfikacji. Jej zainteresowania skupiają się na tendencjach rozwojowych współczesnej twórczości kobiet i indywidualnych projektach poetyckich, zwłaszcza w ujęciu tematologicznym. Autorka monografii naukowych, między innymi: „Drugie oko” Tadeusza Peipera. Projekt poezji nowoczesnej (Poznań 2010); Zmysł formy. Sytuacje, przypadki, interpretacje polskiej poezji XX wieku (Kraków 2016); Przymiarki do istnienia. Wątki i tematy poezji kobiet XX i XXI wieku (Poznań 2016); Bogusława Latawiec – portret podwojony (razem z Piotrem Łuszczykiewiczem) (Kraków 2016) oraz współredaktorka tomów zbiorowych, między innymi „Niepojęty przypadek”. O poezji Wisławy Szymborskiej (Kraków 2015); Formy (nie)obecności. Szkice o współczesnej poezji kobiet (Kraków 2018); (Nie)opisane. Poetki polskie XX i XXI wieku (część I i II) „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” 2018; Stulecie poetek polskich. Przekroje – tematy – interpretacje (Kraków 2020).
A b s t r a k t
The interpretation of the poem [I cannot be merely a human] from the collection Oda do dłoni [Ode to hands] allows the author to reflect on Halina Poświatowska’s poetry. (...)
A b s t r a k t
Interpretacja wiersza nie potrafię być tylko człowiekiem… z tomu Oda do rąk prowadzi do rozważań na temat projektu poetyckiego Haliny Poświatowskiej, który wbrew stereotypowym odczytaniom charakteryzuje się nie tylko emocjonalnością, ale też silnym zintelektualizowaniem i metarefleksyjnością. (...)
A b s t r a k t
W artykule wyodrębniony zostaje opis autotematyczny jako technika metapoetyckiej refleksji, z jednej strony odniesiona do strukturalistycznej teorii opisu, z drugiej – do praktyki poetyckiej kobiet, w której metarefleksja jest ważnym, ale niedostatecznie omówionym zjawiskiem. (...)
A b s t r a c t
The article discusses autothematic description as a technique of metapoetic reflection. On the one hand, it is analyzed in the context of the structuralist theory of description and on the other hand, in the context of poetry by women, where meta-reflection is an important but underresearched phenomenon.
(...)
One recognizable trait of Urszula Kozioł’s poetry is undoubtedly her self-reflexive attentiveness, her particular sensitivity to the material nature of the word and tendency to showcase the active nature and consciousness of writing, which has been transposed onto the metaphysical orientation of her work, intensifying with the continued output of her books over the years. (...)
Jedną z rozpoznawalnych cech poezji Urszuli Kozioł jest z pewnością jej autorefleksyjna uważność, szczególne wyczulenie na materię słowa oraz skłonność do ujawniania czynności i świadomości pisania, co przełożyło się na nasilające się wraz z upływem tomów i lat metapoetyckie nastawienie tej twórczości. (...)
Autotematyzm stanowi jedno z tych teoretycznoliterackich pojęć, które mając swojego autora, ewoluowały w refleksji badawczej, a zyskując kontynuatorów i polemistów, kształtowały tym samym własną historię. (...)
Autotematyzm (hereafter “self-referentiality”) belongs to the particular type of concept in literary theory that, created by one thinker, evolved in scholarly thought and in the course of its development through new contributions and polemics from others, came to define its own history. (...)
– propozycja terminologiczna utworzona od łacińskiego ars poetica, sztuka poetycka. Stosując kryterium gatunkowo-tematyczne, można nią objąć co najmniej trzy rodzaje tekstów literackich i metaliterackich tworzących w zachodnim uniwersum kulturowym wyraziste continuum od antyku po teraźniejszość: 1) klasyczne poetyki normatywno-opisowe kodyfikujące zasady uprawiania różnogatunkowej twórczości literackiej; 2) właściwe dla liryki modernistycznej wiersze autorefleksyjne poświęcone różnie rozumianej istocie sztuki poetyckiej, często – lecz nie obligatoryjnie – zatytułowane Ars poetica; 3) samouczki i poradniki twórczego pisania adresowane do niezawodowych autorów i autorek; także eseistykę poświęconą tajnikom warsztatu pisarskiego. (...)
Stanisław Barańczak, Gdzie się zbudziłem
Gdzie się zbudziłem? gdzie jestem? gdzie jest
strona prawa, gdzie lewa? gdzie góra, a gdzie
dół? spokojnie; spokojnie: to jest moje ciało,
leżące na wznak, to ręka, w której zwykle
trzymam widelec, a tą drugą chwytam
nóż lub wyciągam ją na przywitanie;
pode mną prześcieradło, materac, podłoga,
nade mną kołdra i sufit; po lewej
ręce ściana, przedpokój, drzwi, butelka z mlekiem
stojąca już pod drzwiami, bo po prawej widzę
okno, a za nim świt; pode mną
przepaść pięter, piwnica, a w niej hermetycznie
zamknięte słoje z kompotem na zimę;
nade mną inne piętra, strych z bielizną
na sznurach, dach, telewizyjne
anteny; dalej, po lewej, ulica
wiodąca na zachodnie przedmieścia, za nimi
pola, szosy, granice, rzeki i przypływy,
oceanu; po prawej, już w szarych zaciekach
świtu, inne ulice, pola, szosy, rzeki,
granice, mroźne stepy, lodowate lasy;
pode mną fundamenty, ziemia, otchłań ognia,
nade mną chmury, wiatr, blednący księżyc,
ledwie widoczne gwiazdy, tak:
odnaleziony,
przymyka jeszcze oczy, z głową w miejscu
krzyżowania się wszystkich pionów i poziomów,
przybity do tych wszystkich naraz krzyży
miarowymi ćwiekami dudniącego serca. (...)