In the realm of theory, travel literature remains a somewhat obscure phenomenon. It is genealogically diverse and its long tradition reaches back to antiquity, having passed through several cultural transformations along the way.
(...)
As was the case elsewhere in Europe, Croatian travel literature began to flourish in the Romantic period.[1] This being said, if we compare the situation in Croatia to its counterparts in Western Europe or even Poland and Slovakia, where “Dark Romanticism”[2] and the uncanny[3] were the dominating motifs, then the Croatian case is somewhat distinct.
(...)
Na początek trzy konteksty.
Pierwszy. Zajęcia z jednego z przedmiotów fakultatywnych poznańskiej polonistyki. Ze względu na niewielką liczbę słuchaczy odbywają się w gabinecie prowadzącego. Gęsto zasiedlona przestrzeń może rodzić delikatne skrępowanie, ale przede wszystkim tworzy zamknięty krąg ludzi skupionych na wspólnym celu.
(...)
W ostatnich dekadach można zaobserwować znaczący wzrost zainteresowania podróżopisarstwem w kręgach akademickich, w czym dominującą rolę odegrały studia postkolonialne. Zapiski z podróży stanowią niezwykle użyteczny materiał dla badaczy chcących zrozumieć konsekwencje europejskiej ekspansji, gdyż obrazują aktywność Europejczyków oraz pozwalają wniknąć w ideologie i motywacje stojące za projektem kolonialnym[1]. (...)
Rozkwit chorwackiego podróżopisarstwa, podobnie jak w całej Europie, następuje w okresie romantyzmu1. Jednak w odróżnieniu od krajów Europy Zachodniej czy choćby od Polski i Słowacji, gdzie możemy mówić o dominacji „czarnego romantyzmu”2 i niesamowitości3, w Chorwacji na pierwszą połowę wieku XIX przypada czas odrodzenia narodowego oraz iliryzmu4, co zaowocowało podporządkowaniem literatury celom patriotycznym, dydaktycznym, oświeceniowym oraz kreacjami arkadyjsko-idyllicznych obrazów zgodnego narodu, zamieszkującego piękne i płodne ziemie5.
(...)
Recent decades have witnessed a surge of interest in travel writing among scholars, shaped in large part by postcolonial discourse. Travel sketches have proven to be a particularly useful reservoir of material for scholars seeking to map out the ramifications of European expansion, as they both depict Europeans’ activities and shed light on the ideologies and motives that loomed behind the colonial project. (...)
As a branch of writing, travel literature poses a range of hurdles to any attempts at theoretical, methodological, genealogical or poetic classification. In a canonical reference book for philologists in Poland, Dictionary of Literary Terms (Słownik terminów literackich), Janusz Sławiński defers to the broadest possible definition for the genre, arguing that travel literature operates between two poles: that which is “fully factual” sits on one end of the spectrum, while on the other, we find contrived travel tales both realistic and fantastical. (...)
One could argue that any exploration of the experience of travel, the sense of the world captured in transit and the intellectual tools used to conceptualize the traversed (absorbed, consumed, etc.) space (geographically, physically and culturally) must be foregrounded by first identifying the basic obstacles to articulating the nuances of travel and its literary and textual counterparts. (...)
Refleksję poświęconą naturze doświadczenia podróżniczego, światoodczucia w chwili przemieszczania i intelektualnym narzędziom wspomagającym konceptualizację pokonywanej (pochłanianej, konsumowanej etc.) przestrzeni (w sensie geograficznym, fizycznym czy kulturowym) należałoby zapewne rozpocząć od zasygnalizowania zasadniczych kłopotów, jakie napotyka każdy, kto chce opisać specyfikę podróżowania oraz jego literackich bądź tekstowych ekwiwalentów. (...)
Podróżopisarstwo stanowi gałąź piśmiennictwa nastręczającą wyjątkowo wiele trudności próbom teoretycznych, metodologicznych, genologicznych czy poetologicznych klasyfikacji. W kanonicznej pomocy filologa, Słowniku terminów literackich, Janusz Sławiński przyjął jedną z możliwie najszerszych definicji, uznając, że podróżopisarstwo rozgrywa się między biegunami relacji „o charakterze w pełni dokumentarnym” a opowieści o podróżach zmyślonych, tak realistycznych, jak i fantastycznych[1]. (...)