Forum Poetyki | wiosna/lato 2016

Twórczość literacka ostatnich dekad otwiera przed poetyką nowe perspektywy. W sposób żywiołowy pisarstwo towarzyszy transformacjom kultury zmierzającej ku multimedialności, cyfryzacji, wirtualizacji. Barrett Watten w ważnym artykule opisał przed kilkoma laty zasady rozszerzania pól poetyki o nowe wymiary w dziełach e-literatury. Ale przecież obok najnowszych odmian utworów e-literackich pojawiają się odnowione formy poezji mówionej, powstają nowe gatunki w Internecie, o literackich powinowactwach swych dzieł co rusz w ciekawy sposób mówią autorzy gier wideo, a nawet daje się słyszeć opinie takie jak Sandy’ego Baldwina, że każdy zapis w sieci to szansa na re-kreację literatury.

Poetyka niewątpliwie towarzyszy w tym przypadku literackiej rewolucji medialnej. I jak w każdym przełomie literackim nowa literatura bardziej czy mniej jawnie zasila się wiedzą o literaturze dotychczasowej, ale zarazem zadaje tej drugiej pytania, które bez nowej literatury nigdy by nie padły. Właściwie obydwa światy twórczości, bardziej tradycyjny medialnie i nowomedialny, czują się często świetnie w swoim towarzystwie i dużo się dzięki tej bliskości o samych sobie dowiadują. Wiedza o poetyce dzieł tradycyjnych medialnie (także tych powstających współcześnie) funkcjonuje w tym przypadku w ciągłej konfrontacji z wiedzą o poetyce dzieł aktywnych w środowiskach najnowszych mediów. Tym samym najważniejszym współczesnym zadaniem poetyki jest pośredniczenie między owymi sferami. Poetyka stała się medium kontaktującym światy różnych medialnie literatur i różnych medialnie typów wiedzy o literaturze.

Niezwykle interesujący i rozległy obszar współczesnej poetyki jako medium starają się opisać autorki i autorzy tego numeru „Forum Poetyki”. Mariusz Pisarski przedstawia proces dość szybkiego i łatwego przyswojenia przez dotychczasową poetykę utworów hipertekstowych, dlatego wskazuje na trudniejsze zadania oraz bardziej niewygodne pytania, które zadaje poetyce najnowsza twórczość e-literacka rozumiana jako proces programowania. Niezwykle ciekawy splot poetyki z grami wideo pozwala na nieoczekiwaną realizację metafory interakcyjnej, obok znanej immersji odbiorczej obserwuje przeciwną jej emersję (Piotr Kubiński) oraz poszerza pole zagadnień narratologii (Tomasz Z. Majkowski). Dla genologii zadaniem poznawczym stają się zasady powoływania nowych gatunków literackich, zwłaszcza że niektóre z nich zakładają dokonywane w środowisku nowomedialnym opracowanie tematów historycznych i wykorzystują przy tym konwencje literatury dawnej (Barbara Kulesza-Gulczyńska). Niektóre gatunki sieciowej twórczości literackiej mimo swego młodego wieku rozwinęły się tak bardzo, że ich badania to już osobna gałąź wiedzy poetologicznej, o czym przekonuje przypadek fanfikcji (Tomasz Umerle). Równocześnie wzmaga się potrzeba odnowienia poezji mówionej, co przypomina o dawniej dominującym głosowym medium tego rodzaju twórczości, dziś poezja bywa wykonywana jako rodzaj performance’u, gdzie oralność oraz teatralność łączą się z poezją wedle nieznanych dotąd reguł (Aleksandra Szymił). W sposób nieunikniony, jak wspomniałem, prowadzi to do rewizji czytania literatury publikowanej w tradycyjnym medium książkowym i w tradycyjnej formie wierszowej, o czym przekonuje interpretacja poezji Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego jako twórczości nowomedialnej (Maja Staśko). Nie dziwi przeto potrzeba omówienia aktualności projektu genologii multimedialnej Edwarda Balcerzana, która z roku na rok zyskuje na znaczeniu (Dariusz Pawelec). Zmiany zachodzą także w podejściu do akademickiego nauczania poetyki (Wiktoria Tuńska). Do najbardziej radykalnych wniosków dochodzi w związku z opisanymi powyżej przemianami wspomniany Sandy Baldwin proponujący gorąco dyskutowaną koncepcję literackości całego Internetu (Elżbieta Winiecka, Tomasz Mizerkiewicz).

Obserwacja przepływów wiedzy poetologicznej między najróżniejszymi medialnie sferami twórczości literackiej i okołoliterackiej prowadzi zatem do określenia nowej kondycji poetyki jako medium. Poetyka jest przekazem, by sparafrazować Marshalla McLuhana, wysyłanym dziś z wszystkich mediów literatury.